NA POCZĄTEK
POŁOŻENIE
HISTORIA
BUNKRY
Położenie...
Goryń położony jest na obszarze dorzecza dolnej Wisły, w geosystemie zlewni rzeki Osy, w południowej części Pojezierza Iławskiego. Przynależy do terenów gminy Kisielice, powiatu iławskiego, województwa warmińsko-mazurskiego, a dokładniej południowo-zachodniej jego części. Współrzędne geograficzne to: 19°16' E - 53°34' N.
Copyright © Paweł Kuś
Goryń w Google maps Wyświetl większą mapę
Jest to teren, o bardzo dużym potencjale faustycznym i florystycznym, oraz o wielkim urozmaiceniu form. W związku z tym objęto go tzw. Goryńskim Obszarem Chronionego Krajobrazu o powierzchni ogólnej 2524 ha. Ma to umożliwić zachowanie ciągłości przestrzennej między obszarami cennymi przyrodniczo i przemieszczanie się roślin i zwierząt. Większa mapa
Goryń na podstawie Mapy topograficznej Polski, Wojskowe Zakłady Kartograficzne.
Rzeźba terenu, na którym położony jest Goryń jest bardzo urozmaicona. Jest to wysoczyzna morenowa falista, w pewnych miejscach płaska. Charakteryzuje się różnymi formami ukształtowania np.: ozy, duże i małe wytopiska, rynny polodowcowe.
Utworzona została w wyniku procesów erozyjnych i akumulacyjnych lądolodu. Lodowiec fazy pomorskiej zanikał tu stopniowo w kierunku północno-zachodnim, a wody glacjalne kierowały się na południowy zachód.
Znajduje się tu m.in. najwyżej położone wzniesienie gminy Kisielice - 132,28 m. npm. (między J. Goryńskim, a J. Dłużek). Nad jeziorem Dłużek deniwelacja terenu jest bardzo duża, przekaracza 25 m.
Największe powierzchnie tych terenów zajmują gleby brunatne lekkie i średnie. W niektórych miejscach można natrafić na piaski skaleniowo - kwarcowe, stosowane przez mieszkańców m.in. do zapraw murarskich.
Strop podłoża prekambryjskiego na tym obszarze znajduje się na głębokości 2500-3000 m. Prekambr jest eonem poprzedzającym eon w którym żyjemy obecnie (fanerozoik). Miał on początek ok. 4,6 mld lat temu, a zakończył się około 544 mln lat temu. W tym czasie zostało zapoczątkowane życie na ziemi (3,8 mld lat temu).
Utwory ery paleozoicznej mają miąższość 500-800 m. Paleozoik występował 544-251 mln lat temu. W erze tej żyły m.in. amonity, trylobity, owady, pierwsze skrzypy i paprocie.
Mezozoik osiągnął tu miąższość 1200-1400 m, w tym utwory triasu 350-550 m. Era mezozoiczna sięgała 251-65 mln lat wstecz (w tym trias 251-206 mln lat), żyły wtedy m.in. dinozaury, ichtiozaury, plezjozaury, pierwsze ryby kostnoszkieletowe, pierwsze ssaki, latające pterozaury, a także pierwsze sosny i topole.
Polska (a właściwie ziemie, które w przyszłości będą należały do Polski) znajdowała się wtedy w strefie zwrotnikowej, cały rok panowały tam temperatury powyżej 20oC, oraz pory suche i deszczowe.
Osady ery kenozoicznej osiągają tu miąższość: Czwartorzęd - 30-150 m, Miocen (epoka okresu trzeciorzędu) - 50 m. Początki Kenozoiku sięgają 65 mln lat wstecz (okres czwartorzędu 1,8 mln lat), era ta trwa do dziś. Żyli w niej nasi praprzodkowie: australopitek, neandertalczyk, oraz takie zwierzęta jak m.in.: tygrysy szablozębne, mamuty. Nie doczekały one niestety epoki obecnej Kenozoiku, czyli Holocenu.
Na obszarze Gorynia występuje też las. Po ustąpieniu lodowca tereny te opanowała roślinność tundrowa. Podczas ocieplania się klimatu zaczęły wchodzić stopniowo drzewa najbardziej odporne na zmiany temperatury, takie jak sosny i brzozy.
Brzoza
Następnie rozwinęły się inne gatunki, jak dąb, świerk, lipa, wiąz. 4500-2500 lat temu nastąpiło oziębienie i zawilgocenie klimatu, a gatunki ciepłolubne ustąpiły miejsca grabom, sosnom, świerkom i dębom. 2500 lat temu rozpoczął się okres lasu współczesnego. Dominowały lasy liściaste mieszane, bukowe, bory sosnowe i mieszane, lasy olchowe i jesionowe. Stan taki trwał aż po wiek XIII. Wtedy to na lasy zaczęła oddziaływać gospodarka człowieka. Były one systematycznie niszczone.
Obecnie zaczęły dominować następujące gatunki: sosna zwyczajna, olsza czarna, brzoza brodawkowata, jesion, dąb bezszypułkowy, dąb szypułkowy, świerk, buk, lipa drobnolistna, klon zwyczajny, cis, grab, modrzew.
Świerk
Wśród runa i podszytu występują m.in.: przylaszczka pospolita, zawilec, konwalia majowa, a także rośliny górskie np.: tojad dziobaty, kupalnik górski, lepiężnik biały.
Zawilce
Na terenach bezleśnych, podmokłych dominują zespoły roślinności wodnej i torfowiskowej np.: trzcina pospolita, oczeret jeziorny, pałki wąsko i szerokolistna, mozga trzcinowata, rdest wężownik, zanurzone w wodzie rdestnice, moczarka kanadyjska, ramiennice (biorące udział w zarastaniu zbiorników), kwitnące na powierzchni grzybienie białe i grążele żółte (kaczeńce).
Moczarka kanadyjska
Na łąkach dominuje roślinność trawiasta, a głównie najcenniejsze z rolniczego punktu widzenia skupiska rajgrasowe.
Oprócz lasu, łąk, szuwarów występuje tu oczywiście roślinność rolnicza, także skupiska zarośli wierzbowych i ciągi zadrzewień wzdłuż dróg i pól - są to przeważnie wierzby, lipy, dęby, jesiony, olchy, jabłonie oraz różnego gatunku krzewy.
Las, pola i zbiorniki wodne są środowiskiem życia wielu zwierząt. Żyją tu m.in. jelenie, sarny, dziki, zające, lisy, wiewiórki, karczowniki ziemnowodne, kuny, tchórz zwyczajny, liczne ptaki wodne i błotne, wśród których najpopularniejsze są: perkoz dwuczubny (nurek), rybitwa czarna i krótkodzioba, mewa śmieszka, trzciniak, bąk i bączek, dzikie kaczki.
Sarny są nierzadkim widokiem w Goryniu
Wśród rzadkich i chronionych gatunków zwierząt, spotykamy m.in. zaskrońca, gronostaja, borsuka, łasicę łaska, orlika krzykliwego, łabędzia niemego (spędzającego tu łagodniejsze zimy), żurawia, kaczkę płaskonos i kaczkę krakwa, czaplę, bociana czarnego (a wędrując po lesie przy odrobinie szczęścia spotkać można Baryłkę ;-) ).
Mrowisko
Lądolód odegrał szczególne znaczenie podczas tworzenia się jezior i oczek wodnych. Najciekawsze kształty przybrały jeziora rynnowe, powstałe w wyniku wypełnienia zagłębień rynnowych wodą. Takim jeziorem jest J. Dłużek, którego rynna ustawiona jest równoleżnikowo. Jezioro to ma dużą głębokość, podłużny kształt oraz strome brzegi. Dno natomiast jest nierówne, obfitujące w liczne głęboczki i oddzielające je progi.
Inny typ reprezentują jeziora moreny dennej (Jez. Popówek i Jez. Goryńskie). Ich powierzchnia jest dość duża, natomiast głębokość niewielka, linia brzegowa urozmaicona, a brzegi płaskie. Jezioro Goryńskie, które posiada wyspę, może być ponadto przykładem jeziora eutroficznego, ale o dużym jeszcze lustrze wody.
Oczko wodne
Położenie oraz nazwy fizjograficzne Goryńskich jezior
(na podstawie opisu Gustawa Leydinga)
| Nazwa jeziora | Nazwa zniemczona | Nazwa z 1938r. | Powierzchnia (ha) | Głębokość (m) | Położenie |
|---|---|---|---|---|---|
| Dłużek, Dłużec | Dluzik See | Langer See | 100,7 | 15 | Na płd. od Gorynia |
| Goryńskie Jezioro, Goryń, Szerokie | Grosser Guhringer See | - | 200,1 | 10 | Na płd-zach. od Gorynia |
| Ligowo | - | Lunger See | 6,47 | - | Na płn-wsch. od Gorynia |
| Popówek, Małe, Papówek | - | Paffen See | 13,96 | ok.2 | 0,4 km na płn. od Gorynia |
| Strumieniec, Zemścieniec, Bakutyl | Szimscinnic See, Strementz See | - | 8,11 | 15 | Na płn-wsch. od Gorynia |
Ukształtowanie terenu, lasy, liczne jeziora i łąki wytworzyły odrębny lokalny klimat.
Na obszarze Gorynia wyróżnić możemy:
- topoklimat wzgórz morenowych - o dość wysokiej temperaturze, z różnicami między stokami północnymi i południowymi, zwłaszcza wiosną. Silne działanie wiatrów, silne parowanie, a wilgotność niewielka.
- topoklimat obszaru moreny dennej - temperatury nieco niższe od poprzedniego klimatu, a opady średnie do 535mm.
- topoklimat obniżeń zajętych przez jeziora - zależnie od powierzchni jeziora i kształtu zagłębienia, a także od wystawy zboczy, temperatury powietrza latem są niższe od temperatur obszarów przylegających. Mogą też pojawiać się mgły.
Występuje tu zmienność stanów pogody (spowodowana położeniem tego terenu na drodze wędrówek ośrodków cyklonalnych atlantyckich, którym przeciwstawiają się masy powietrza kontynentalnego). Wpływ Bałtyku powoduje występowanie ociepleń zimą i ochłodzeń z opadami latem, a co za tym idzie wahania okresu wegetacyjnego i przesunięcie pór roku.
Cirrusy - jutro będzie padać ;-)
Obszar Gorynia zaliczony jest przez M. Stopę do mazurskiego regionu burzowego. Średnia liczba dni z burzą wynosi rocznie 17,7. Najwięcej burz występuje oczywiście latem (12,5 dnia), następnie wiosną (4,1 dnia), a najmniej jesienią (1,1 dnia). Burze zaczynają pojawiać się około 25 kwietnia, a ostatnie przechodzą w pierwszych dniach października.
Temperatura układa się tu następująco: średnia temperatura roczna wynosi 6,8oC, (średnia lipca 17,2oC, stycznia -3,7oC).
Opad roczny wynosi 405 mm w roku suchym i 1124 mm w roku mokrym. Maksimum opadów przypada w miesiącach lipiec i sierpień.
Średnia wilgotność powietrza wynosi 81,8 %, najniższa występuje w maju a najwyższa w grudniu.
Średnia prędkość wiatru wynosi 3,4 m/s. Silniej wieje od listopada do kwietnia od 3,5 do 4,1 m/s, słabiej od maja do października poniżej 3,4 m/s. Udział wiatrów od 10 do 15 m/s wynosi 2,5 % a powyżej 15 m/s wynosi 0,7 %. Przeważają wiatry południowo - zachodnie, zachodnie i północno-zachodnie.
Drzewo powalone przez wiatr
Okres bezśnieżny na tym obszarze trwa około 200 dni,a pokrywa śnieżna zalega przeciętnie 70-80 dni.
Aktualną pogodę Gorynia można obejrzeć pod adresem www.pogodynka.pl .
Na początek|Położenie|Historia|Bunkry|Galeria|Download|Parafia
